Rodosî Hâfız Ahmed Ağa
_{(ca. 1740 – 1801)}

Rodoslu Hâfız Ahmed Ağa’nın doğum yılı bilinmemekle beraber, 1740’larda doğmuş olabileceği tahmin edilmektedir. Rodos kale içine 4 km mesafede bulunan Uzgur (Asgourou) köyünde yerleşik varlıklı bir Osmanlı ailesinin çocuğudur. Babası Hasan Ağa, annesi Ayşe Hatun olarak kayıtlara geçmiştir. Hasan Ağa’nın kabri, Rodos Murat Reis Mezarlığında bulunmaktadır. Hâfız Ahmed, erken yaşta Saray’a alınarak Enderûn-i Hümâyun’da eğitim gördükten sonra III. Mustafa (1757 - 1774) devrinde saray bürokrasisinde başladığı kariyerinde, I. Abdülhamit (1774 - 1789) döneminde Padişah maiyetindeki en üst makamlardan biri olan Rikâbdar-ı Hazret-i Şehriyârî görevine getirilmiş ve III. Selim döneminde (1789 – 1807) emekli olana kadar bu göreve devam etmiştir. Emekliliğinde Kaftanağası olarak tekrar görevlendirilerek, 1801 yılında Hicaz’a giden bir kafileyle Padişah tarafından Mekke Şerifi’ne gönderilen kaftanları götürdüğü sefer dönüşünde vefat etmiştir. Vefat nedeni ve mezar yeri kesin olarak bilinmemektedir. Hâfız Ahmet Ağa öldüğünde, eşi Saliha Hanım, oğlu Ahmed Fethi’ye hamileydi.

Hasan Paşa oğlu Hâfız Ahmed Ağa, Vakfını 26 Şubat 1792’de kurmuştur. 1793 yılında doğduğu yer olan Rodos Adasında Hâfız Ahmed Ağa Kütüphanesini inşa ettirmiş ve açmıştır. Hâfız Ahmed Ağa Kütüphanesi yazma eserler koleksiyonu, İslam biliminin birçok dalından önemli eserler barındıran bir eğitim kütüphanesi ve 18. yüzyıl sonu, 19. yüzyıl başı Rodos Müslüman cemaatine yönelik bir halk eğitim merkezi olması amacıyla vakfedilmiştir. Bu nedenle Hâfız Ahmed Ağa Vakfiyesinde, Rodos Müslüman cemaati çocuklarına ücretsiz Arapça dil ve Kur’an eğitimi verilmesini sağlamak amacıyla hocalar görevlendirilmesi şart koşulmuştur. Dinî bir kütüphane ve eğitim merkezi olarak kurulan ve vakfedilen Hâfız Ahmed Ağa Kütüphanesi, önemli sayılabilecek tıp, tarih, hukuk, edebiyat ve astronomi alanlarında yazma eserlere de sahiptir. Bu bakımdan Hâfız Ahmed Ağa’nın, Rodos’ta yerleşik Osmanlı idari ve askeri elit personelinin ve ulemanın da yararlanabileceği, tetkik salonunda okuma yapabileceği bir kütüphane tahayyül etmiş olduğunu düşünmek makuldür. Kütüphaneye Hâfız Ahmed Ağa tarafından bağışlanan koleksiyonun dışında bulunan kitapların bir kısmı Ahmed Fethi Paşa, bir kısmı da Ahmed Fethi Paşa’nın damadı, bir mühendis ve astronomi sevdalısı olan ve bu konularda yazdığı kitapları bilinen İngiliz Said Paşa tarafından bağışlanmıştır. Rodos’ta yerleşik diğer Osmanlı kurumlarından gelen bazı eserler ve şahısların bağışları da toplandığında, Kütüphanemizde 2000 kadar el yazması ve matbu eser vardır. Bu konuda daha fazla bilgi için www.hafizahmedaga.com sitemize bakabilirsiniz.

Hâfız Ahmed Ağa’nın ölümünden sonra annesi Ayşe Hatun kuruluş Vakfiyesi gereği Vakfın mütevellisi olmuş, daha sonra oğlu Ahmed Fethi Paşa 1858 yılında ölümüne kadar mütevelli olarak devam etmiştir.

Rodosîzâde Ahmed Fethi Paşa
_{(1801 – 1858)}

Serasker değişikliği esnasında bir ara serasker kaymakamlığı yaptı. Daha sonra Mayıs 1842’de tekrar Meclis-i Vâlâ üyeliğine, 8 Kasım 1843’te Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye reisliğine getirildi. 20 Mart 1845’te Mühimmat-ı Harbiyye nâzırı ve 10 Ağustos’ta ilâveten Tophane müşiri oldu. 1851 yılında Ahmed Fethi Paşa Vakfını kurdu. 1850-1852 yıllarında Rodos Muvakkithanesi, Saat Kulesi ve Rodos Rüştiye Mektebini inşa ettirdi. 26 Şubat 1853’te ikinci defa Ticaret nâzırlığına tayin edildi, ardından tekrar Tophane müşirliğine getirildi. 9 Eylül 1857’de azledildiyse de 22 Ekim’de son defa Tophane müşirliğine getirildi ve ölünceye kadar bu görevini sürdürdü. Haziran 1850’de Sultan Abdülmecid’in Rodos ve Girit’i de kapsayan Akdeniz seyahatine katılmıştı. Fethi Paşa bu yolculukta Padişah’la beraber Rodos’a uğradığında kendisine yaptırmakta olduğu muvakkithane, saat kulesi ve rüştiyeyi ve babası tarafından 1793 yılında yaptırılmış olan Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesini de gösterme imkanı buldu. 1522’de Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos’a gelişinden sonra Rodos’a gelen ilk ve son Padişah I. Abdülmecit olmuştur.

Ocak 1853’te Fethi Paşa’ya birinci rütbeden Mecîdî nişanı verildi. 14 Şubat 1858’de öldü. Mezarı Divanyolu’nda II. Mahmud Türbesi hazîresindedir.

Fethi Paşa aynı zamanda Türk müzeciliğinin öncüsüdür. Müze-i Hümayun (ilk İmparatorluk Müzesi) 1846 yılı başlarında Ahmed Fethi Paşa tarafından Mecma-i Asar-ı Atika (Eski Eserler Koleksiyonu) adıyla kurulmuştur. Silah ve antika koleksiyonları bulunan, çeşitli bölgelerden gönderilen Roma ve Bizans eserlerinin de sergilendiği müze ilk başta, daha önce cephanelik olarak kullanılan Aya İrini kilisesinde faaliyet göstermiştir. Tophane nâzırlığı sırasında Abdülmecid’in emriyle Beykoz Paşabahçe’de bir cam ve billûr fabrikası kurdurarak Türk cam sanayiinin gelişmesine, Beykoz camları ve Çeşmibülbüllerle cam sanatına büyük katkıda bulunmuştur.

Alıntı/yararlanma: Türkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Müellif Davut Hut.